Immuunsysteem

Wat is immuunsysteem?

Immuniteit verwijst naar het vermogen van het lichaam om ziekten te bestrijden. Het immuunsysteem doet dit door te vechten tegen ziekteverwekkers, die kunnen variëren van moleculen tot parasieten. Om dit te kunnen doen, zijn er twee niveaus in immuniteit; de aangeboren immuniteit en de adaptieve immuniteit.

Aangeboren immuniteit

Het eerste niveau heet het aangeboren immuunsysteem. Zoals uit de naam al blijkt, is dit niveau van het afweersysteem al bij de geboorte aanwezig. Een andere naam voor het aangeboren immuunsysteem is het aspecifieke afweersysteem. Omdat het alle ziekteverwekkers op dezelfde manier aanpakt, vandaar ‘aspecifiek’.

Het aangeboren immuunsysteem bestaat deels uit fysieke barrières zoals de huid en slijmvliezen. De huidcellen vormen een hechte structuur, waardoor het voor ziekteverwekkers lastig is om het lichaam binnen te dringen. Ook de slijmvliezen, die aanwezig zijn in de mond, neus, keel, luchtwegen, en de darm kunnen het lichaam beschermen tegen ziekteverwekkers. Daarnaast zorgt de lage Ph in de maag en de huid ervoor, dat micro-organismen moeilijk overleven.¹

Naast de fysieke barrière heeft het aangeboren immuunsysteem ook nog beschikking over cellulaire elementen, zoals macrofagen, neutrofielen en natural killer cellen. Deze cellen herkennen en vernietigen de ziekteverwekker doormiddel van een proces genaamd fagocytose. Hierbij sluiten fagocyten een ziekteverwekker in, eten hem op en breken hem in zijn geheel af. Ook kunnen antimicrobiële eiwitten direct pathogenen aanvallen of het immuunsysteem activeren.

Maar liefst 70-80% van de immuuncellen in het lichaam bevindt zich in de darmen.² Deze immuuncellen spelen een cruciale rol in het beschermen van het lichaam tegen schadelijke indringers. Daarnaast heeft het microbioom, de verzameling van bacteriën en andere micro-organismen in de darmen, een belangrijke invloed op het immuunsysteem. Het microbioom helpt niet alleen bij de vertering van voedsel, maar is ook in staat om verschillende antimicrobiële stoffen te produceren. Deze stoffen helpen om ziekteverwekkers, zoals schadelijke bacteriën en virussen, te bestrijden.

Het aangeboren immuunsysteem zet vaak  een ontstekingsreactie in gang om de ziekteverwekker te neutraliseren en op te ruimen. Deze respons is echter voor iedere pathogeen hetzelfde. Hoewel dit deel van het immuunsysteem dus zeer breed inzetbaar is, kan het niet altijd alle ziekteverwekkers effectief bestrijden. Hiervoor is een specifiekere aanpak nodig; het adaptieve immuunsysteem.

Adaptieve immuniteit

Het tweede niveau van immuniteit wordt het adaptieve immuunsysteem genoemd. Dit niveau heeft enige tijd nodig om te reageren op een ziekteverwekker (4-7 dagen). Maar als het eenmaal gemobiliseerd is, roept het een reactie op die specifiek is voor een bepaalde ziekteverwekker, in tegenstelling tot het aangeboren immuunsysteem.

Het adaptieve immuunsysteem wordt geactiveerd door het aangeboren immuunsysteem. Nadat een fagocyt een ziekteverwekker heeft gefagocyteerd, verplaatst deze zich naar een lymfeklier. Daar laat het een deel van de ziekteverwekker, een antigeen, zien aan zogenoemde T-cellen. Een bepaalde T-cel kan zich heel specifiek binden aan dit antigeen, en wordt zo geactiveerd. Op deze manier kan het adaptieve systeem elke ziekteverwekker specifiek herkennen en er ook specifiek op reageren.

Een deel van de T-cellen verplaatst zich naar de infectiehaard en kan daar een geïnfecteerde lichaamscel doden. Ook kunnen T-cellen, B-cellen activeren die in staat zijn antilichamen aan te maken. Deze antilichamen kunnen specifiek aangrijpen op de ziekteverwekker en blijven ook na de infectie in het lichaam aanwezig. Ook blijven er geheugencellen achter, die deze specifieke ziekteverwekker snel kunnen herkennen wanneer hij het lichaam weer binnendringt. Deze cellen kunnen jaren lang in het lichaam aanwezig blijven.

Allergie

Gedurende de gehele dag wordt het lichaam blootgesteld aan prikkels van buitenaf zoals huisstofmijt, voeding, pollen etc. Het is belangrijk dat het immuunsysteem onderscheid kan maken tussen deze onschuldige prikkels en ziekteverwekkers. Wanneer blootstelling aan deze onschuldige stoffen wel tot een overmatige reactie lijdt, spreken we van een allergie. Wanneer het lichaam de allergeen ziet als een bedreiging, maakt het antilichamen aan tegen deze allergeen. De antilichamen binden zich aan mestcellen, vooral in de huid , luchtwegen en darmen. Hier zorgt het voor een ontstekingsreactie. Een allergische reactie kan heel mild zijn maar kan ook zeer ernstig zijn.

Stress

Stress kan voor een ontregeling van het immuunsysteem zorgen. Zo kan een korte periode van stress, leiden tot een verhoogde immuunfunctie, door een toename van het aantal immuun cellen.³ Langdurige stress kan daarentegen juist zorgen voor een verhoging van de cortisolspiegel in het bloed wat kan leiden tot een afzwakking van het immuunsysteem en het lichaam gevoeliger maakt voor infecties.

Voedingsadviezen

Om het lichaam zo goed mogelijk te beschermen tegen stoffen van buitenaf is het van essentieel belang om ons lichaam in de juiste conditie te houden en de juiste voeding tot ons te nemen. Hierbij spelen verschillende nutriënten een rol:

• Vitamine C: speelt een belangrijke rol bij de aanmaak van witte bloedcellen, welke een rol spelen bij het herkennen van ziekteverwekker. En het risico op verkoudheid verminderen.⁴
• Vitamine D: reguleert de immuunrespons en helpt bij de aanmaak van antimicrobiële eiwitten.⁵
• Zink: speelt een belangrijke rol bij de productie en groei van T-lymfocyten. Een zink tekort kan dus leiden tot een verminderde immuunrespons.⁶
• Quercetine: ondersteunt het immuunsysteem. En kan bij een allergische reactie er deels voor zorgen dat de afgifte van histamine wordt geremd.⁷
• Resveratrol: is een antioxidant die het lichaam kan beschermen tegen oxidatieve stress (een disbalans tussen vrije radicalen en antioxidanten).⁸