Fibromyalgie is een complexe aandoening waarbij specifieke pijnklachten de hoofdrol spelen. Mensen met fibromyalgie ervaren vaak ongeloof, onbegrip en wantrouwen, omdat hun klachten moeilijk medisch te verklaren zijn, en sterk kunnen variëren. Meerdere factoren lijken van invloed te zijn op het ontstaan en het verloop van deze aandoening. In dit blog kijken we naar de connectie tussen fibromyalgie en voeding. Kan een bepaald voedingspatroon of dieet de klachten verlichten?
Is gezondheid ook jouw passie en wil je meer leren over hoe voeding en suppletie aan je gezondheid kunnen bijdragen? Bekijk dan onze e-learning Orthomoleculair Adviseur Basis of Orthomoleculair Adviseur Gevorderd.
Wat is fibromyalgie?
Fibromyalgie, ook wel weke delen reuma genoemd, komt van de Griekse woorden “fibro” (weefsel), “my” (spieren) en “algie” (pijn). Het is een chronische aandoening die wordt gekenmerkt door pijn op specifieke plekken in het lichaam, waarvoor nog geen precieze medische verklaring is gevonden. Fibromyalgie komt wereldwijd bij ongeveer 2 tot 8 procent van de mensen voor, met een hogere prevalentie onder vrouwen.1
Symptomen van fibromyalgie
De belangrijkste klacht bij fibromyalgie is chronische pijn, die zich voordoet in de spieren, rondom gewrichten, en bij de aanhechting van pezen en gewrichten. Deze pijn komt voor op 11 tot 18 specifieke, symmetrische plekken op het lichaam, de zogenoemde tenderpoints (zie figuur 1). Deze drukpunten zitten onder andere in de nek, schouders, onderrug, achter de elleboog en boven de knie.
Naast chronische pijn komen andere symptomen ook vaak voor:
- Vermoeidheid
- Stijfheid
- Krachtverlies van de spieren
- Gevoelloosheid en tintelingen in armen en benen
- Slaapproblemen zoals moeilijk in slaap vallen en vaak wakker worden
- Stemmingswisselingen of depressieve klachten
- Darmklachten; fibromyalgie gaat vaak gepaard met het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)
- Concentratieproblemen
- Hoofdpijn en migraine
De mate of ernst van deze klachten kunnen per persoon en per dag verschillen. De klachten hebben vaak een grote impact op het dagelijks leven, wat kan leiden tot het verlies van een baan en sociale contacten. Daarom pleit de Gezondheidsraad voor de erkenning van fibromyalgie als gezondheidsprobleem in de Nederlandse gezondheidszorg.2
Mogelijke oorzaken van fibromyalgie
De precieze oorzaak van fibromyalgie is nog steeds onduidelijk. Op de pijnlijke plekken worden geen afwijkingen zoals ontstekingen gevonden. Verschillende factoren lijken een rol te spelen in het ontstaan en verloop van fibromyalgie:1,3,4,5,6
Centrale sensitisatie
Dit betreft de manier waarop het lichaam pijn en andere prikkels verwerkt. Veranderingen in het centrale zenuwstelsel leiden tot een versterkte prikkeloverdracht, waardoor het lichaam overgevoelig reageert op pijn. Verhoogde niveaus van pijn gerelateerde neurotransmitters en een verminderde activiteit van pijnbestrijdende opioïden zoals endorfine spelen hierbij een rol.
Verhoogde spierspanning
Vrouwen met fibromyalgie vertonen vaak een hogere spierspanning dan vrouwen zonder deze aandoening. De spieren ontvangen signalen vanuit de hersenen om zich onnodig aan te spannen, wat kan leiden tot pijn, kramp en vermoeidheid.
Ontstekingen
Mensen met fibromyalgie hebben verhoogde niveaus van ontstekingsbevorderende cytokines en C-reactief proteïne (CRP), wat zorgt voor laaggradige ontstekingen in het lichaam. Dit kan resulteren in een lekkende darm, waarbij ongewenste stoffen de bloedbaan binnendringen en het immuunsysteem activeren. Overgewicht speelt ook een mogelijke rol bij deze ontstekingen.
Lees ook ons blog over het herstellen van een lekkende darm.
Immuunsysteem
Infecties of auto-immuunziekten zoals reumatoïde artritis, lupus erythematodes (LE) of coeliakie kunnen bijdragen aan fibromyalgie.
Hormonen
Ontregeling van het stresshormoon cortisol en een tekort aan groeihormoon (GH), dat het herstel van spierweefsel reguleert, kunnen een rol spelen.
Genetische factoren
Genen die pijn reguleren in het lichaam kunnen bijdragen aan de gevoeligheid voor pijn bij fibromyalgie.
Psychosociale factoren
Stress, angst, depressie, slapeloosheid en emotionele trauma’s kunnen bijdragen aan de symptomen.
Voeding
Voedselallergieën, voedselintoleranties, tekorten aan nutriënten en voedseladditieven kunnen de symptomen van fibromyalgie verergeren.
Kan voeding fibromyalgie verlichten?
Er bestaat geen standaardbehandeling voor fibromyalgie die voor iedereen werkt. Vanwege de verscheidenheid aan symptomen en overlap met andere aandoeningen is een holistische of integrale aanpak gewenst, waarbij voeding een rol kan spelen. Onbewerkte voeding en voeding rijk aan antioxidanten, vezels en gezonde vetzuren lijken een gunstige invloed te hebben op de klachten van fibromyalgie.6
Ontstekingsremmende voeding
Voeding met ontstekingsbevorderende effecten kan de pijngevoeligheid bij fibromyalgie verhogen.7 Ontstekingsremmende voeding kan daarentegen een positief effect hebben op vermoeidheid en andere symptomen.8
Een studie van drie maanden keek naar het effect van een ontstekingsremmend dieet gecombineerd met een FODMAP-dieet (alleen de eerste maand). Gluten, zuivel, toegevoegde suiker en ultrabewerkte voedingsmiddelen werden geëlimineerd, terwijl voeding rijk aan omega 3-vetzuren, antioxidanten en vezels werden toegevoegd. Dit leidde tot een vermindering van pijn, vermoeidheid, darmklachten en een betere slaapkwaliteit.9 Verdere studies zijn nodig om deze bevindingen te bevestigen.
Het FODMAP dieet
FODMAP is de afkorting voor Fermenteerbare Oligo-, Di- en Mono-sacchariden en Polyolen. Dit zijn bepaalde koolhydraten (fructanen, galactanen, lactose) en suikeralcoholen (sorbitol, manitol) die spijsverteringsproblemen kunnen veroorzaken. Het FODMAP dieet beperkt de inname van deze koolhydraten. Het dieet wordt onder begeleiding in meerdere fasen uitgevoerd: eerst elimineren en dan weer herintroduceren.
Hoewel er weinig onderzoek is naar de invloed van het FODMAP-dieet op fibromyalgie, zijn de eerste resultaten positief. Symptomen zoals pijn, stijfheid en darmklachten werden verminderd.10,11 Bij mensen met overgewicht kan gewichtsverlies optreden, wat mogelijk ook bijdraagt aan de vermindering van symptomen.11
Plantaardige voeding
Plantaardige diëten lijken een ontstekingsremmend effect te hebben op het lichaam. Studies tonen aan dat mensen die plantaardig eten lagere niveaus van C-reactief proteïne (CRP) in hun bloed hebben, een marker voor ontsteking, dan mensen die vlees eten.8
In twee studies werd het effect van een rauw vegan dieet, ook wel het “living food diet” genoemd, op fibromyalgie onderzocht. Dit dieet richt zich op het eten van onbewerkte, rauwe plantaardige voedingsmiddelen. Deelnemers aan deze studies rapporteerden een vermindering van symptomen zoals pijn, stijfheid en een verbeterde slaapkwaliteit.12,13
Bekijk ook ons blog over plantaardige en dierlijke eiwitten.
Een glutenvrij dieet
Glutensensitiviteit of non-celiac gluten sensitivity (NCGS) komt geregeld voor bij mensen met fibromyalgie. Gluten veroorzaken bij deze mensen een ontstekingsreactie van het immuunsysteem, wat kan leiden tot chronische ontsteking en een lekkende darm.14
In een onderzoek bij 20 mensen met fibromyalgie en glutensensitiviteit bleek een glutenvrij dieet een gunstige invloed te hebben op chronische pijn. Daarnaast werden verbeteringen gezien in vermoeidheid, darmklachten, migraine en depressieve klachten. Bij 15 van de deelnemers was het effect zo significant dat zij weer konden werken en een normaal leven konden leiden.15
Ook mensen met ernstige PDS en fibromyalgie hadden baat bij een glutenvrij dieet. Na een jaar vertoonden zij minder pijn en tenderpoints, vermoeidheid en darmklachten. Bovendien werden er verbeteringen gezien op mentaal en sociaal vlak.6
Tot slot: voeding ter verlichting van fibromyalgie
Er is niet één enkele oorzaak voor het ontstaan en verloop van fibromyalgie; meerdere factoren spelen een rol, waaronder voeding. Bepaalde diëten lijken veelbelovende resultaten te geven in het verlichten van symptomen. Toch is er meer kwalitatief onderzoek om de langetermijneffecten van deze diëten te bevestigen. Een persoonsgericht behandelplan dat voedingsadvies combineert met andere therapieën is cruciaal om optimale resultaten te behalen en de kwaliteit van leven te verbeteren.
- Siracusa, R., Di Paola, R., Cuzzocrea, S., & Impellizzeri, D. (2021). Fibromyalgia: pathogenesis, mechanisms, diagnosis and treatment options update. International Journal of Molecular Sciences, 22(8), 3891.
- Gezondheidsraad (2024). Fibromyalgie, publicatienummer: 2024/05.
- Klaver-Krol, E. G., Rasker, J. J., Klaver, M. M., Klooster, P. M. ten, & Zwarts, M. J. (2019). Fibromyalgia: increased reactivity of the muscle membrane and a role of central regulation. Clinical Neurophysiology, 130(1), 12-19.
- Bhargava, J., & Hurley, J. A. (2023). StatPearls Publishing.
- Maddox, E. K., Massoni, S. C., Hoffart, C. M., & Takata, Y. (2023). Dietary effects on pain symptoms in patients with fibromyalgia syndrome: systematic review and future directions. Nutrients, 15(3), 716.
- Kadayifci, F. Z., Bradley, M. J., Onat, A. M., Shi, H. N., & Zheng, S. (2022). Review of nutritional approaches to fibromyalgia. Nutrition Reviews, 80(12), 2260-2274.
- Correa-Rodriguez, M., Casas-Barragan, A., Gonzalez-Jimenez, E., et al. (2020). Dietary Inflammatory Index scores are associated with pressure pain hypersensitivity in women with fibromyalgia. Pain Medicine, 21, 586-594.
- Metyas, C., Aung, T. T., Cheung, J., et al. (2024). Diet and lifestyle modifications for fibromyalgia. Current Rheumatology Reviews, 20(4), 405-413.
- Silva, A. R., Bernardo, A., & Mesquita, M. F. de (2022). An anti-inflammatory and low fermentable oligo, di, and monosaccharides and polyols diet improved patient reported outcomes in fibromyalgia: a randomized controlled trial. Frontiers in Nutrition, 9, 856216.
- Marum, A. P., Moreira, C., Saraiva, F., Tomas-Carus, P., & Sousa-Guerreiro, C. (2016). A low fermentable oligo-di-mono saccharides and polyols (FODMAP) diet reduced pain and improved daily life in fibromyalgia patients. Scandinavian Journal of Pain, 13, 166-172.
- Marum, A. P., Moreira, C., Tomas-Carus, P., et al. (2017). A low fermentable oligo-di-mono-saccharides and polyols (FODMAP) diet is a balanced therapy for fibromyalgia with nutritional and symptomatic benefits. Nutrición Hospitalaria, 34, 667-674.
- Hänninen, O., Kaartinen, K., Rauma, A. L., et al. (2000). Antioxidants in vegan diet and rheumatic disorders. Toxicology, 155, 45-53.
- Kaartinen, K., Lammi, K., Hypen, M., et al. (2000). Vegan diet alleviates fibromyalgia symptoms. Scandinavian Journal of Rheumatology, 29, 308-313.
- Philip, A., White, N. D. (2022). Gluten, inflammation, and neurodegeneration. American Journal of Lifestyle Medicine, 16(1), 32-35.
- Isasi, C., Colmenero, I., Casco F., et al. (2014). Fibromyalgia and non-celiac gluten sensitivity: a description with remission of fibromyalgia. Rheumatology International, 34(11), 1607-1612.
